Uzayın derinliklerine yönelik bilgi birikimimiz her geçen gün daha da artıyor olmasına karşın daha tabanımızda bulunan gök cisimlerini bile tam olarak tanıyamadığımızı ve onlar hakkında daima yeni şeyler öğrendiğimizi vakit zaman fark ederiz. Bilhassa de etrafımızı turlayan uydumuz Ay, bu merak ögeleri listesinde birinci sıralarda kendine yer bulur.
Her ne kadar biz kendisini geceyle özdeşleştirmiş olsak da fark etmişsinizdir ki Ay’ı gündüz görebilmek de mümkün. Pekala bu durum tesadüf olarak mı gerçekleşiyor, yoksa Ay’ın bu hareketlerini takip etmenin bir yolu var mı? Gelin birlikte bakalım.
Ay’ı gündüz de görüyor olmamızın iki ana sebebi var.
Bunlardan birincisi, Ay’ın kendi yapısıyla ilgili. Sinemalarda ve oyunlarda kullanılan ışıklandırma yollarının de tesiriyle geceleri Ay’ın, gündüzleri ise Güneş’in bizi aydınlattığını düşünürüz. Lakin bildiğimiz üzere Ay, doğal bir ışık kaynağı değildir.
Bu yüzden de Güneş’ten aldığı ışığı bize iletir. En kolay biçimde Ay’ın, gökyüzünde görünüp bize ışık sağlamasının sebebi bu. Birebir biçimde gündüz vakti kendisini göstermesinin de gerisinde bu var.
Peki neye nazaran gece yahut gündüz ortaya çıkıyor?
Burada da ikinci faktörümüz devreye giriyor. Dünya etrafındaki tipini 27 günde tamamlayan Ay, bu vaktin bir yarısını Güneş’in olduğu tarafta, öbür yarısını ise gecenin hâkim olduğu tarafta geçiriyor. Yani gündüz ve gece vakitlerinin dağılımları eşit ve birden fazla kişinin zannettiği üzere tesadüf değil.
Bu süreçte Güneş ve Dünya ortasında kaldığında Ay, gündüz vakti kendini gösteriyor. Ama Dünya’nın art tarafına geçtiğinde ise artık gece vakti ortaya çıkmış oluyor.
Bu döngü sayesinde de Ay’ın evrelerinden haberdarız.
Örneğin Dolunay evresini görebilmemiz için Ay’ın, Dünya’nın art tarafına geçmesi ve Güneş’in tam zıt istikametine yerleşmesi gerekir. Bu sayede Dünya’ya bakan yüzünün tümü aydınlatılır ve hepsi görünmüş olur.
Fakat bunun aykırısı olursa, yani Ay, Güneş’in zıt istikametinden çıkıp onunla birebir düzleme geçerse ‘yeni Ay’ evresi gerçekleşir. Bu durumda Ay’ın yalnızca karanlık yüzü Dünya’ya bakmış olur ve bu yüzden de kendisini gösteremez.
Bunun dışında kalan evrelerde ise Ay’ın, bulunduğu pozisyona nazaran belirli kısımlarını gösterdiğini görürüz.
Peki sabah olduğunda Ay’ın hâlâ görülebilmesi mümkünken yıldızlar nereye kayboluyor?
Baktığınızda yıldızların hepsi birer ışık kaynağı. Ancak Ay, kendi kendine ışık üretememesine karşın bu yıldızların önüne geçebiliyor. Bunun sebebi olarak yıldızlara göre bize olan yakınlığını ve bununla birlikte gelen devasa boyutunu gösterebiliriz.
Bunlardan kaynaklı olarak Ay, Güneş ışığını Dünya’ya yansıtıp kendini görünür kılabiliyor. Ancak çok uzaklarda olan yıldızlar, gün ışığının parlaklığını geçecek kadar ışığı Dünya’ya ulaştıramadığı için Güneş doğdukça ortadan kayboluyorlar.
Ay’ın hangi tarihte hangi evrede olacağını görmek için istediğiniz kenti seçebileceğiniz bu siteyi kullanabilirsiniz. Uzay hakkında merak ettiğiniz ve 5 yaşında birine anlatır üzere anlatılmasını dilediğiniz soruları yorum kısmında paylaşmayı unutmayın.
- Kaynaklar: NASA, Live Science, UKAstroNut
